This post is also available in:
อังกฤษ
เขียนโพสต์โดย Aly Suico
วีรยา วิชยประเสริฐกุล หรือมิน เป็นฟรีแลนซ์ที่ทำหน้าที่โปรดิวเซอร์ ผู้กำกับสารคดี และพิธีกรโทรทัศน์ โดยเน้นงานด้านสารคดีและเนื้อหาสื่อออนไลน์มาเป็นเวลากว่า 8 ปี โดยประเด็นที่เธอขับเคลื่อนเพื่อการสื่อสารมักจะเน้นเรื่องสิ่งแวดล้อมและการศึกษา นอกจากนี้ เธอยังเคยเป็นที่พี่เลี้ยงและคอยให้คำปรึกษากับผู้รับทุน Earth Journalism Network ของ Internews ในปี 2566 มินได้รับเลือกให้เข้าร่วมในโครงการ Tech Tales Youth ของ EngageMedia เธอได้ผลิตและกำกับภาพยนตร์สั้นเรื่อง Digital Rights Lab ในบทความนี้ มินจะมาเล่าถึงแคมเปญสื่อที่ผลิตเนื้อหาเพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในหัวข้อที่เป็นเรื่องใหม่สำหรับเธอและเยาวชนส่วนใหญ่ในประเทศไทยสร้างการเปลี่ยนแปลงของสังคมด้วยวิธีใหม่
มินเลือกใช้การสร้างสารคดี เพื่อขับเคลื่อนประเด็นสิทธิดิจิทัล สารคดีสั้นของเธอมีชื่อว่า Digital Rights Lab ในหนังมินได้เริ่มต้นด้วยการแนะนำตัวเองผ่านคลิปต่าง ๆ ของเธอในบทบาทพิธีกรรายการโทรทัศน์และภาพเบื้องหลังการทำงานร่วมกับทีมงาน ซึ่งเธอบอกเล่าถึงการเดินทางของเธอทั้งในประเทศไทยและทั่วโลกเพื่อเล่าเรื่องราวของคนอื่น ๆ แต่ในสารคดีสั้นเรื่อง Digital Rights Lab ของเธอ มินกลับพลิกสถานการณ์ให้การเดินทางส่วนตัวของเธอเองกลายเป็นจุดสนใจ
สำหรับการเล่าเรื่องนั้น นักเขียนและนักสร้างสรรค์ส่วนใหญ่มักจะได้รับคำแนะนำให้เริ่มจากสิ่งที่ใกล้ตัวมากที่สุด ซึ่งมักจะมีผลกระทบมากที่สุด ในทางเดียวกันงานเคลื่อนไหวสังคม การสื่อสารที่สร้างความประทับใจให้ผู้ชมได้ดีที่สุดคือการเข้าถึงพวกเขาในระดับลึก ด้วยบางสิ่งที่ใกล้เคียงกับประสบการณ์ส่วนตัวของพวกเขามากที่สุด Digital Rights Lab ได้นำประสบการณ์ของมินกับแก๊งคอลเซ็นเตอร์มาวิเคราะห์อย่างละเอียด โดยถือว่าสารคดีสั้นเรื่องนี้เป็นเหมือนห้องทดลองที่เธอนำประสบการณ์ส่วนตัวมาใช้เป็นตัวทดสอบเพื่อพิสูจน์ถึงความปลอดภัยและความมั่นคงทางดิจิทัล ภาพยนตร์เรื่องนี้เผยให้เห็นถึงวิธีการที่แก๊งคอลเซ็นเตอร์และนักต้มตุ๋นก่ออาชญากรรมไซเบอร์ของพวกเขา
Digital Rights Lab เป็นหนังสารคดีที่มีเรื่องราวที่ทำให้ผู้ชมใช้ประสบการณ์ส่วนตัวเชื่อมโยงเข้ากับปัญหาที่เกิดขึ้นในระดับสังคมร่วมกัน
การสร้างการเปลี่ยนแปลงที่ยั่งยืน
มินได้สังเกตเห็นจำนวนเหตุการณ์ที่เพิ่มขึ้นของแก๊งคอลเซ็นเตอร์และนักต้มตุ๋นที่คอยรังควานผู้ใช้โทรศัพท์มือถืออย่างต่อเนื่อง แต่การขับเคลื่อนด้านสิทธิทางดิจิทัลในประเทศไทยยังตามไม่ทัน หลายคนสูญเสียเงินจำนวนมากให้กับอาชญากรไซเบอร์ เนื่องจากการรั่วไหลของข้อมูลและการซื้อข้อมูลส่วนตัวโดยบริษัทใหญ่ ๆ มินอธิบายว่าการสนับสนุนสิทธิทางดิจิทัลเป็นเรื่องที่ท้าทายมาก เพราะเป็นประเด็นใหม่ในประเทศไทยและยังไม่มีคำนิยามทางกฎหมายที่ชัดเจนในภาษาไทย การอธิบายให้พาร์ทเนอร์เข้าใจถึงความหมายของสิทธิทางดิจิทัลจึงเป็นความท้าทายแรกที่ต้องเผชิญ
สิ่งนี้เพียงอย่างเดียวก็เป็นแรงบันดาลใจให้มินหันมาสนับสนุนสิทธิทางดิจิทัล และที่สำคัญกว่านั้น คือการนำทักษะทางศิลปะของเธอมาสร้างสรรค์ผลงานที่มีเนื้อหาครอบคลุมปัญหาสังคมที่เฉพาะเจาะจง
“หนัง”โดยเฉพาะหนังสั้นและเนื้อหาออนไลน์ มีบทบาทที่สำคัญมากขึ้นในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา การที่ผู้คนเข้าถึงการผลิตวิดีโอที่ง่ายขึ้น ทำให้มีเนื้อหาออนไลน์มากขึ้น และยังถูกขยายออกไปมากขึ้นผ่านแพลตฟอร์มโซเชียลมีเดียใหม่ ๆ ที่เชื่อมโยงผู้คนทั่วโลกได้เป็นพันล้านคน อาจเป็นเพราะภาพการเติบโตของโซเชียลมีเดียนี้ มินจึงเคยคิดว่าหากมีผู้ชมออนไลน์มากพอถือเป็นเครื่องมือเพียงพอที่จะสร้างการเปลี่ยนแปลงที่มีผลกระทบได้อย่างง่ายดาย
อย่างไรก็ตาม ไม่มีการรับรองว่าการพึ่งพายอดผู้ชมเพียงอย่างเดียวจะเพียงพอที่จะสร้างความตระหนักรู้หรือเปลี่ยนมุมมองและพฤติกรรมได้ นั่นทำให้ขาดองค์ประกอบที่สำคัญในการทำงานเพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลง นั่นคือการร่วมมือโดยตรงกับชุมชนและการสร้างแคมเปญร่วมกันเพื่อท้าทายปัญหาที่เกิดขึ้น สำหรับมิน เธอได้ตระหนักว่าการโพสต์ออนไลน์และปล่อยให้เป็นหน้าที่ของแพลตฟอร์มเป็นเพียงส่วนเล็ก ๆ ของกลยุทธ์ใหญ่ และการทำงานร่วมกับเครือข่ายที่เกี่ยวข้องอย่างใกล้ชิดมีความสำคัญมาก หากเธอต้องการให้หนังของเธอสร้างผลกระทบอย่างแท้จริง
สร้างการเปลี่ยนแปลงและผลกระทบต่อสังคมผ่านการสร้างแคมเปญ
จังหวัดชลบุรี ประเทศไทย เป็นหนึ่งในพื้นที่เศรษฐกิจสำคัญในระเบียงเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก (EEC) โดยมุ่งเน้นให้เป็นแพลตฟอร์มดิจิทัลและนวัตกรรม มินรู้สึกประหลาดใจว่าแม้ว่ารัฐบาลจะลงทุนจำนวนมหาศาลเพื่อให้ชลบุรีเป็นผู้นำอุตสาหกรรมดิจิทัล แต่กลับมีช่องว่างขนาดใหญ่ที่ชาวบ้านยังมีความรู้ความเข้าใจทางดิจิทัลไม่มากนัก และแรงงานยังขาดทักษะที่จำเป็นสำหรับยุคดิจิทัลในการขับเคลื่อนเทคโนโลยีที่ก้าวหน้า ความท้าทายคือการเตรียมความพร้อมและเสริมสร้างศักยภาพด้านเทคโนโลยีให้กับชาวชลบุรี หากขาดการเตรียมความพร้อมนี้ ชุมชนอาจเสี่ยงต่อการถูกเอาเปรียบได้ง่ายขึ้น
มินสร้างแคมเปญการสื่อสารที่ร่วมมือกับสถาบันการศึกษาและเครือข่ายของเธอ มินได้จัดเวิร์กช็อปการผลิตหนังสั้นเพื่อการเปลี่ยนแปลงด้านสิทธิดิจิทัลที่โรงเรียนชลราษฎรอำรุง จังหวัดชลบุรี ซึ่งเป็นโรงเรียนที่เธอเคยเป็นนักเรียนสมัยมัธยมปลาย เมื่อหลายปีก่อน
สำหรับหนังที่มีเนื้อหาเพื่อการเปลี่ยนแปลงทางสังคม มักจะมีอุปสรรคและความลังเลจากชุมชนหรือสังคมที่เราจะฉายว่าควรจะฉายหรือไม่ สำหรับมินก็เช่นเดียวกัน โรงเรียนของเธอกังวลว่าเนื้อหาจะมีลักษณะทางการเมืองมากเกินไป มินได้คลายความกังวลเหล่านี้ด้วยการแสดงให้เห็นถึงวิธีการเข้าถึงประเด็นสิทธิดิจิทัล ผ่านการฉายหนังและจัดเวิร์กช็อบที่ชื่อว่า “How to สร้างหนังอย่างไรให้เกิดการเปลี่ยนแปลงด้านสิทธิดิจิทัลในสังคม”
เวิร์กช็อปนี้มีนักเรียนชั้นม.1-ม.6 เข้าร่วมประมาณ 85 คน มินเริ่มต้นเวิร์กช็อปด้วยการตั้งคำถามกับนักเรียนว่า “Digital Rights หรือสิทธิดิจิทัล หมายความว่าอย่างไร?” คำตอบที่ได้รับจากนักเรียนมีแต่ความเงียบ มีนักเรียนหลายคนยอมรับว่าพวกเขาไม่รู้จักคำนี้เลย
แต่หลังจากฉายหนัง Digital Rights Lab ร่วมกับเรื่อง Doxxed และ Black Hole หนังจากผู้กำกับไทยโครงการ Tech Tales Youth อีก 2 เรื่อง มินเห็นว่านักเรียนเริ่มเข้าใจความหมายของ Digital Rights (สิทธิดิจิทัล)มากขึ้นอย่างชัดเจน เธอรับรู้ว่าสิทธิดิจิทัลเป็นหัวข้อที่เกี่ยวข้องกับทุกคน แม้ว่าเยาวชนไทยอาจยังไม่สามารถตระหนักถึงมันได้ในขณะนี้ หรือแม้กระทั่งนักเคลื่อนไหวด้านสิทธิมนุษยชนก็อาจมีปัญหาในการเข้าใจเรื่องนี้เพื่อการทำงานร่วมกันอย่างมีประสิทธิภาพ ความสำเร็จที่สำคัญในแคมเปญเพื่อการเปลี่ยนแปลงของมินคือการเห็นว่าแนวทางใหม่ ๆ สามารถสอนได้ง่ายผ่านการนำเสนอที่สร้างสรรค์ ซึ่งแสดงให้เห็นว่าปัญหาสิทธิดิจิทัลเชื่อมโยงกับชีวิตประจำวันของผู้คนอย่างไรและมีความสัมพันธ์กับการสนับสนุนสิทธิมนุษยชนอื่น ๆ อย่างไร
มินได้เล่าให้ฟังว่าการฉายหนังและการสอนนักเรียนถึงกระบวนการสร้างหนังผ่านการลงมือทำ เป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพมากในการเพิ่มความเข้าใจเกี่ยวกับสิทธิดิจิทัล เวิร์กช็อปนี้มินได้ช่วยนักเรียนผลิตภาพยนตร์สั้นจำนวน 7 เรื่อง ซึ่งครอบคลุมหัวข้อต่าง ๆ เช่น รอยเท้าดิจิทัล, การละเมิดลิขสิทธิ์ออนไลน์, การกลั่นแกล้งทางไซเบอร์, การล่วงละเมิดทางเพศออนไลน์, ข่าวปลอม, การจัดการเวลาในโลกดิจิทัล, และความปลอดภัยของข้อมูลส่วนตัว นักเรียนได้โพสต์หนังสั้นของพวกเขาบนแพลตฟอร์มโซเชียลมีเดียของตนเองพร้อมกับแฮชแท็ก #Digitalrightslab และ #TechTalesYouth เมื่อสิ้นสุดเวิร์กช็อป นักเรียนมีความเข้าใจเกี่ยวกับสิทธิดิจิทัลที่ดีขึ้นและยังได้พัฒนาทักษะในการทำหนังสั้นไปพร้อมกัน
เวิร์กช็อปนี้ยังเป็นพื้นที่ให้เครือข่ายนักสร้างสรรค์ของมินได้มีโอกาสใช้ความเชี่ยวชาญด้านการสร้างหนังของพวกเขาเพื่อส่งเสริมการสนับสนุนสิทธิดิจิทัล มินได้ชวนผู้กำกับจากโครงการ Tech Tales Youth ประเทศไทยอีก 2 คน คือ ปฏิพัทธิ์ อัคราพูนรัตน์ หรือบอลผู้กำกับเรื่อง Black Hole มาสอนเรื่องเทคนิคการถ่ายทำหนัง และธนากร ยังมีสุข หรือมีน ผู้กำกับเรื่อง Doxxed.มาสอนเรื่องเทคนิคการตัดต่อ ซึ่งเป็นการสอนหนังสือและจัดเวิร์กช็อบครั้งแรกของพวกเขาทั้งสองคน
นอกจากนี้ มินยังได้รับเชิญจากรายการ Podcast Deschooling รู้รอบนอกห้องเรียน ให้พูดคุยเกี่ยวกับสิทธิดิจิทัล โดยมินได้เชิญดร.สลิลธร ทองมีนสุข นักวิชาการด้านกฎหมายดิจิทัลและการกำกับดูแลโครงสร้างพื้นฐานทีดีอาร์ไอ ซึ่งเป็นหนึ่งในผู้ให้สัมภาษณ์หลักของสารคดี Digital Rights Lab มาให้ความรู้เกี่ยวกับ 7 สิทธิพ.ร.บ. คุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลที่เด็กยุคใหม่ต้องรู้ นับได้ว่าแคมเปญของมินสะท้อนถึงตัวตนของเธอใน Digital Rights Lab โดยมุ่งเน้นสิ่งที่ใกล้ตัวที่สุด เธอสร้างการมีส่วนร่วมในชุมชนร่วมกับโรงเรียนเก่าของเธอและยังสร้างการมีส่วนร่วมกับนักทำหนังจากโครงการ Tech Tales Youth คนอื่นๆอีกด้วย
นักเรียนแชร์หนังเกี่ยวกับสิทธิดิจิทัลที่พวกเขาทำลงบนโซเชียลมีเดียด้วยความภาคภูมิใจ
การขยายผลการเปลี่ยนแปลงที่ใหญ่ขึ้นในอนาคต
การสร้างแคมเปญเพื่อการเปลี่ยนแปลงนี้ทำให้มินได้รับประสบการณ์และข้อคิดว่านี่จะเป็นเพียงจุดเริ่มต้นของการเติบโตการเคลื่อนไหวด้านสิทธิดิจิทัลในประเทศไทย เธอวางแผนขยายการฉายหนังสั้นทุกเรื่องของ Tech Tales Youth และเข้าถึงเครือข่ายพาร์ทเนอร์ในชุมชนต่าง ๆ ทั่วภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต้ของประเทศไทย มินอยากเห็นการเปลี่ยนแปลงด้านสิทธิดิจิทัลในชุมชนจังหวัดต่าง ๆ ของประเทศไทยและอยากให้หนังสั้นของโครงการ Tech Tales Youth ได้รับการฉายมากขึ้น
มินแนะนำให้อ่านคู่มือความฉลาดทางดิจิทัล (DQ: Digital Intelligence Quotient) ที่สร้างโดยสถาบันสื่อเด็กและเยาวชน ซึ่งเป็นคู่มือที่สอนทักษะการเป็นพลเมืองดิจิทัล ที่มีเนื้อหาและกราฟฟิกที่เข้าใจได้ง่าย เหมาะมากสำหรับผู้ที่อยากจะเริ่มต้นเรียนรู้ Digital Rights (สิทธิดิจิทัล) จากแคมเปญที่สร้างผลกระทบของสังคมที่มินได้เริ่มต้นขึ้น นำไปสู่ความร่วมมือและแคมเปญที่มากขึ้นเพื่อแก้ไขปัญหาสิทธิดิจิทัลในประเทศไทย
